Jak leczyć zaburzenia mowy u dzieci i dorosłych?

Zaburzenia mowy mogą mieć znaczący wpływ na życie codzienne oraz zdolność komunikacji. Od opóźnionego rozwoju mowy u dzieci po afazję u dorosłych, różnorodność tych zaburzeń wymaga kompleksowej diagnozy i skutecznej terapii. Pomimo że dla niektórych osób mowa może wydawać się czynnością naturalną i łatwą, dla innych może stanowić wyzwanie, które wymaga specjalistycznej pomocy.

Jeśli zauważyłeś u siebie niepokojące objawy związane z zaburzeniami mowy,
umów wizytę do naszego Logopedy w Centrum Medycznym BetaMed
☎ 32 420 29 00 .

Zaburzenie mowy — czym jest?

Zaburzenia mowy to wiele różnych nieprawidłowości związanych z mową. Mogą to być między innymi używanie niewłaściwych słów, mowa bełkotliwa, jąkanie czy też wady wymowy. Narząd mowy kształtuje się u nas już od najmłodszych lat, kiedy jako dziecko zaczynamy gaworzyć, a później próbujemy powtarzać sylaby i słowa po rodzicach. Zaburzenia mowy można już zaobserwować u najmłodszych dzieci, u których pojawił się problem z artykulacją lub poprawnością. W wieku dziecięcym bardzo często za problemy z zaburzeniami mowy odpowiadają nieprawidłowości narządu artykulacyjnego.

Rodzaje zaburzeń mowy u dzieci i dorosłych

Zaburzenia mowy u dzieci – rodzaje

Każde dziecko rozwija swoją mowę w różnym tempie. Jeśli przez dłuższy czas nie widać postępów u dziecka i niechętnie powtarza nowe słowa lub wręcz ich unika – to rodzic powinien rozważyć wizytę u specjalisty, aby sprawdzić co jest przyczyną zachowania dziecka. Jakie są najczęściej występujące rodzaje zaburzeń mowy u dzieci?

jąkanie — może mieć związek z częstym powtarzaniem lub przedłużaniem dźwięków, sylab i słów, a pauzy zakłócające rytmiczną mowę to często wtrącenia „aaaa”, „eeee”, „yyyy” w zdania
seplenienie — dzieli się na wargowo-zębowe i międzyzębowe, rodzaj ten polega na nieprawidłowym wymawianiu poszczególnych głosek dentalizowanych przez dziecko, czyli to takie głoski, w których wokalizacjach dużą rolę odgrywa odpowiednie ułożenie zębów:
- s, z, c, dz — zaliczane do głosek szeregu syczącego
- sz, ż, cz, dż — zaliczane do głosek szeregu szumiącego
- ś, ź, ć, dź — głoski szeregu ciszącego
dyzartia — rodzaj ten polega na nieprawidłowej artykulacji spowodowanej zaburzeniami aparatu mowy (dość rzadko występuje u dzieci)
mutyzm wybiórczy — zaburzenie lękowe — dziecko może rozumieć mowę, ale sam nie chce rozmawiać — może w ogóle się nie odzywać do nauczycieli, rówieśników albo mówić tylko do wybranych osób
parafazja — polega na tym, że dziecko mówi płynnie, ale przekręca słowa — używa słów o podobnym znaczeniu
afonia — utrata dźwięczności głosu, inaczej bezgłos; wyróżnia się 4 rodzaje afonii:
- skurczową — napięcie mięśni krtani
- mechaniczną — wywołana poprzez uszkodzenie strun głosowych
- neurogenną — uszkodzenie krtani
- histeryczną — przyczyny psychiczne
alalia — może wystąpić na skutek uszkodzenia struktur korowych mózgu, do którego często dochodzi na skutek urazów okołoporodowych lub w wyniku zapalenia mózgu, bądź opon mózgowo-rdzeniowych
bradylalia — to spowolnienie mowy
tachylalia — to znowu za szybka mowa, w ciągu zaledwie 30 sekund może pojawić się nawet 20-30 głosek, a niektórym wypowiadanym wyrazom towarzyszy opuszczanie sylab lub ich przestawianie

Zaburzenia mowy – jakie są rodzaje występujące u dorosłych?

dyzartria — pacjent rozumie co mówią do niego inni i doskonale zdaje sobie sprawę z tego, co sam chciałby powiedzieć, jednak aparat mowy nie pracuje poprawnie — zaburzenia dotyczą języka, warg, gardła i krtani
afazja — występuje na skutek uszkodzenia struktur korowych lub podkorowych półkuli dominującej dla mowy; to właśnie tak się nazywa utrata zdolności mówienia u osoby, która wcześniej nie miała z tym problemów.

Są dwa typy afazji i jest to:

afazja ruchowa (afazja Brocka) – chory wszystko rozumie, co mówią inne osoby, ale niestety sam nie jest zdolny do prawidłowego mówienia
afazja czuciowa (afazja Wernickiego) – chory nie rozumie sensu wypowiedzi innych osób, traci zdolność rozróżniania dźwięków mowy, a z kolei jego mowa jest płynna, ale niezrozumiała dla otoczenia
afazja mieszana — połączenie afazji czuciowej i ruchowej

Zaburzenia mowy — przyczyny

Przyczyny zaburzeń mowy u dzieci

Nauczenie się mówienia to ważny krok w rozwoju każdego dziecka. Podczas gdy uczymy się mówić, nasz mózg również się rozwija. Co więcej, sposób, w jaki przebiega ciąża, ma duże znaczenie dla tego, jak dobrze będzie się rozwijała mowa dziecka. Czyli, to jak dobrze będziemy umieć mówić zależy między innymi od tego, jak rozwija się nasz mózg, oraz od tego, jak dobrze się rozwijał płód podczas ciąży. Potencjalnymi przyczynami zaburzeń mowy, które mogą mieć związek z przebiegiem ciąży są:

niedożywienie i niedobory witamin
zaburzenia krążenia u matki
urazy fizyczne w ciąży
poród przedwczesny lub przedłużający się
choroby przebyte w I trymestrze ciąży
uraz czaszki u dziecka podczas porodu
palenie papierosów lub picie alkoholu w ciąży

Przyczyny zaburzeń mowy u dzieci związane stricte z problemami zdrowotnymi:

upośledzenie umysłowe
zaburzenia słuchu
choroby krtani
rozszczep wargi i podniebienia
choroby neurologiczne
nowotwory ośrodkowego układu nerwowego

Inne przyczyny zaburzeń u dzieci:

stres
przerost trzeciego migdałka
podłoże genetyczne

Przyczyny zaburzeń mowy u dorosłych

nieprawidłowy zgryz
nieprawidłowa budowa podniebienia lub języka
uszkodzenia krtani
wady lub uszkodzenia narządu słuchu
uszkodzenie kory mózgowej
upośledzenie umysłowe
stres i traumatyczne przeżycia
choroby psychiczne — np. schizofrenia

Objawy zaburzeń mowy u dzieci i dorosłych

trudności w wymawianiu dźwięków lub sylab
powtarzanie słów lub sylab
znaczne opóźnienie w rozwoju mowy
problemy z porozumiewaniem się werbalnym
niedokładność w artykulacji słów
trudności w utrzymaniu płynności mowy
nadmierne napięcie mięśniowe podczas mówienia
brak zainteresowania komunikacją werbalną
upośledzenie zdolności do komunikacji werbalnej w porównaniu z innymi dziećmi w tym samym wieku
zmiany w tonie lub tempie mowy
utrata zdolności mówienia w wyniku urazu lub choroby
trudności w komunikacji werbalnej w porównaniu z innymi dorosłymi

Rozpoznanie i leczenie zaburzeń mowy

Jak rozpoznać zaburzenia mowy? Zaburzenia mowy można rozpoznać od razu po badaniu przedmiotowym i rozmowie z pacjentem. Lekarz pierwszego kontaktu powinien przede wszystkim wyeliminować zagrażające życiu pacjenta dolegliwości, np. udary mózgu, nowotwór ośrodkowego układu nerwowego.

Leczenie — zaburzenia mowy u dzieci

Problemy z mówieniem u dzieci najlepiej jak najszybciej zdiagnozować i podjąć leczenie. Dziecko z takimi problemami, może być wyśmiewane przez inne dzieci, a to może prowadzić do zamknięcia w sobie i unikania sytuacji związanych z komunikacją. Brak ćwiczeń na mowę tylko może pogłębić te problemy.

Kto leczy zaburzenia mowy? Specjalistą, który zajmuje się leczeniem tego zaburzenia u dorosłych jest logopeda, a u najmłodszych to logopeda dziecięcy. Warto jednak też udać się do innego specjalisty w tym kierunku, mowa o laryngologu, który oceni czy wędzidełko językowe nie jest zbyt krótkie lub, czy nie doszło do przerostu trzeciego migdałka. Wówczas wdrażane jest leczenie przyczynowe, które polega na podcięciu wędzidełka i usunięciu migdałka.

Leczenie – zaburzenia mowy u dorosłych

Leczenie zaburzeń mowy u dorosłych głównie zależy od tego jak duże są problemy z mową. Często leczenie zaburzeń mowy obejmuje współpracę z wieloma specjalistami, mowa tutaj o logopedzie, neurologu, psychiatrze i fizjoterapeucie. W wielu przypadkach leczenie takich zaburzeń mowy jest długotrwałe, przykładem jest choćby przebyte uszkodzenie mózgu.

Terapia zaburzeń mowy dla dzieci i dorosłych

Zaburzenia mowy stanowią wyzwanie dla dzieci i dorosłych, ograniczając ich zdolność do komunikacji. Istnieją różne terapie, które pomagają poprawić te umiejętności. Terapie dla dzieci skupiają się na podstawowych umiejętnościach mowy, a dla dorosłych uwzględniają aspekty behawioralne i neurologiczne.

Jakie terapie są przeznaczone dla najmłodszych?

terapia mowy behawioralnej — terapia ta skupia się na zmianie zachowań poprzez systematyczne treningi w celu poprawy umiejętności komunikacyjnych; ćwiczenia z tej terapii obejmują modelowanie poprawnej wymowy, powtarzanie dźwięków i słów oraz wprowadzanie trudniejszych wyzwań
terapia logopedyczna — taka terapia zaburzeń mowy obejmuje różne techniki, takie jak ćwiczenia artykulacyjne, gry językowe, ćwiczenia oddechowe i wzmocnienie mięśni odpowiedzialnych za narządy mowy; logopeda z dzieckiem pracuje nad poprawną fonologią, artykulacją, płynnością mowy i rozumieniem języka
metoda słuchania melodyjnego — metoda ta polega na koncentrowaniu się na rytmicznym przekazywaniu informacji poprzez melodyczne wypowiadanie słów i zdań; terapia ta pomaga dzieciom w nauce rytmu mowy i poprawia ich płynność wypowiedzi

Jakie terapie zaburzeń mowy są stosowane w przypadku dorosłych?

terapia dialektyczno-behawioralna — terapia ta pomaga dorosłym z zaburzeniami aparatu mowy poprzez identyfikację negatywnych myśli i wzorców zachowań oraz naukę zdrowszych strategii komunikacji
terapia neuropsychologiczna — ta metoda terapeutyczna skupia się na identyfikowaniu obszarów mózgu odpowiedzialnych za zaburzenia mowy i opracowaniu indywidualnych programów terapeutycznych; ćwiczenia obejmują rehabilitację neuropsychologiczną, która może poprawić funkcje językowe poprzez trening pamięci, uwagi i percepcji
terapia komunikacyjna wspomagana przez technologię – terapia ta wykorzystuje innowacyjne technologie, takie jak aplikacje mobilne, komputery lub urządzenia do komunikacji alternatywnej, by wspomagać albo zastępować naturalną mowę

Wpływ zaburzeń mowy na codzienne funkcjonowanie i jakość życia

Zaburzenia mowy mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie człowieka oraz jego relacje z otoczeniem. Osoby z zaburzeniami mowy często doświadczają trudności w komunikacji, co może prowadzić do frustracji, izolacji społecznej i obniżonej samooceny. W przypadku dzieci może to również prowadzić do trudności w nauce oraz problemów z integracją w środowisku szkolnym. Ponadto, zaburzenia mowy mogą mieć negatywny wpływ na życie zawodowe i społeczne dorosłych, ograniczając możliwości zawodowe i utrudniając nawiązywanie relacji interpersonalnych. Zrozumienie tego wpływu jest kluczowe dla świadomości społecznej oraz dla skutecznej interwencji i wsparcia dla osób dotkniętych tymi zaburzeniami.