Zatorowość płucna – czy da się ją wyleczyć?

Zatorowość płucna to groźna choroba, która może stanowić bezpośrednie zagrożenie życia. W tym poradniku dowiesz się, na czym polega leczenie zatorowości oraz jakie są szanse na pełne wyzdrowienie. Poznaj objawy, metody diagnostyki i sposoby zapobiegania nawrotom tej choroby.

Jeśli u Ciebie lub Twoich bliskich pojawiły się objawy zatoru płucnego,
umów wizytę do naszego Kardiologa w Centrum Medycznym BetaMed
☎ 32 420 29 00 .

Czym jest zatorowość płucna?

Zatorowość płucna (inaczej zator płucny) to niebezpieczna choroba polegająca na zablokowaniu jednej lub wielu tętnic w płucach przez skrzeplinę krwi powstającą w żyłach głębokich kończyn dolnych, lub miednicy (zakrzepica żył głębokich). Zablokowanie przepływu krwi może doprowadzić do uszkodzenia płuc z powodu niedotlenienia, a w bardzo ciężkich przypadkach może nawet zagrażać życiu pacjenta.

Jakie są przyczyny i czynniki ryzyka wystąpienia zatoru płucnego?

Zator płucny często wynika z przeniesienia skrzepu utworzonego w żyłach głębokich miednicy lub kończyn dolnych. Skrzep w naczyniu tworzy się wówczas, gdy:

przepływ krwi spowalnia, np. w wyniku unieruchomienia
pacjent ma predyspozycje genetyczne do większej krzepliwości krwi
dochodzi do uszkodzenia ściany naczynia np. z powodu urazu

Te wszystkie czynniki sprzyjają powstawaniu zakrzepicy, którą nazwano triadą Virchowa (od nazwiska niemieckiego lekarza, który opisał ją jako pierwszy). Zdarza się, że materiałem blokującym naczynia nie jest wyłącznie skrzeplina, ale także inne substancje mogące prowadzić do zatoru płucnego. Są to:

tłuszcze — mogą one dostać się do krwioobiegu po złamaniach kości (np. kości udowej), po operacjach lub w przypadku ciężkich urazów ciała
pęcherzyki powietrza — występują rzadko, ale gdy się pojawiają, są to małe ilości powietrza, które dostają się do naczyń krwionośnych podczas procedur medycznych lub urazów.
płyny owodniowe — komórki płodu lub płyn owodniowy mogą pojawić się w krwioobiegu matki podczas ciąży, lub porodu, co może prowadzić do zatorowości płucnej
tkanki nowotworowe — komórki nowotworowe mogą oderwać się od pierwotnego guza i podróżować po naczyniach krwionośnych, co może spowodować zator płucny u pacjenta

Czynniki ryzyka zatorowości płucnej

długotrwałe unieruchomienie pacjenta — długie okresy siedzenia bądź leżenia (np. podczas podróży samolotem lub po operacji)
choroby układu krążenia — zawał serca, niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze
ciąża — podczas ciąży, fizjologicznie zwiększa się poziom czynników, które są odpowiedzialne za przygotowanie układu hemostazy do porodu, ale równocześnie zwiększa ryzyko powstawania zakrzepów
palenie tytoniu
otyłość
stosowanie antykoncepcji hormonalnej lub hormonalnej terapii zastępczej
choroby nowotworowe — w szczególności zaawansowane stadium choroby z obecnością przerzutów
wiek — ryzyko zatoru płucnego rośnie wraz z wiekiem, szczególnie dotyczy to osób po ukończeniu 60. roku życia

Objawy zatorowości płucnej

Objawy zatorowości płucnej pojawiają się nagle i są uzależnione od wielkości oraz lokalizacji zatoru, a także ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Jakie mogą być objawy zatoru płucnego?

duszność
ból w klatce piersiowej — zazwyczaj jest ostry i może nasilać się podczas głębokiego oddechu, kaszlu, jedzenia lub schylania
suchy kaszel
krwioplucie
potliwość
bladość skóry
osłabienie
przyspieszony lub nieregularny puls
zawroty głowy lub omdlenia

U części pacjentów mogą również wystąpić objawy zakrzepicy żył głębokich, takie jak obrzęk, zaczerwienienie i ból nogi – zazwyczaj po jednej stronie.

Jak rozpoznać zatorowość płucną?

Diagnostyka zatorowości płucnej jest dość skomplikowana, ponieważ jej objawy są podobne do objawów innych chorób, takich jak astma, zapalenie płuc czy choroby układu krążenia. Najczęściej stosowanymi metodami diagnostycznymi są:

badanie fizykalne i wywiad lekarski — ocena objawów pacjenta oraz ryzyka rozwoju zakrzepicy to pierwszy krok do diagnozy zatorowości płucnej
badania laboratoryjne — przy zatorze płucnym konieczne jest oznaczenie stężenia D-dimerów (fragmenty usieciowanej fibryny), które powstają przy rozpuszczeniu skrzepliny; oznaczenie troponiny pomaga wykluczyć zawał serca u pacjenta;
elektrokardiogram (EKG) – badanie to pozwala na wykluczenie zawału serca
echokardiogram (USG serca) – służy do oceny przeciążenia prawej komory serca, co jest pośrednim dowodem na zatorowość płucną
USG Doppler kończyn dolnych — wykonywane w celu wykrycia zakrzepów żył głębokich, które są najczęstszą przyczyną powstawania zatoru płucnego
RTG klatki piersiowej — pokazuje obszary płuca dotknięte przez zatorowość, które są nienapowietrzone
angio-TK, czyli tomografia komputerowa z podaniem środka cieniującego — to najczęściej stosowane badanie diagnostyki obrazowej, które pomaga w rozpoznaniu zatoru płucnego, pozwalając zobaczyć zator w naczyniach płucnych
scyntygrafia perfuzyjno-wentylacyjna – dzięki temu badaniu lekarz może ocenić, czy tkanki płucne są prawidłowo ukrwione i czy dochodzi do nich wdychane powietrze (stosowane u pacjentów, u których nie można podać kontrastu)

Saturacja a zatorowość płucna

Choroba ta może wpływać na saturację tlenem (poziom nasycenia krwi tlenem). Gdy zakrzep blokuje dopływ krwi do płuc, wymiana gazowa zostaje zakłócona. Saturacja to jeden z parametrów monitorowanych w celu oceny ciężkości zatorowości płucnej oraz odpowiedzi na leczenie. Zazwyczaj mierzy się ją za pomocą pulsoksymetru.

Jak leczyć zatorowość płucną?

Leczenie zatorowości płucnej ma na celu zapobieganie powstawaniu nowych zatorów oraz rozpuszczenie istniejącego zakrzepu. Jakie metody leczenia są stosowane w przypadku tej choroby?

leki przeciwzakrzepowe (tzw. antykoagulanty) – na początku heparyna jest podawana dożylnie lub poprzez zastrzyk podskórny, aby zahamować aktywowany czynnik Xa; następnie, przez 3–6 miesięcy, pacjent przyjmuje doustne leki przeciwzakrzepowe
leczenie trombolityczne (leczenie rozpuszczające skrzep) – ta metoda jest stosowana w szpitalach specjalistycznych w przypadkach krytycznych, jednak wiąże się z dużym ryzykiem krwawienia
procedura rozdrobnienia skrzepliny przez cewnik lub chirurgicznie usunięcie skrzepliny w zabiegu embolektomii — zabieg ten jest wykonywany wyłącznie w wysokospecjalistycznych placówkach, kiedy leczenie przeciwzakrzepowe okazuje się nieskuteczne
tlenoterapia lub wsparcie oddechu

Kto leczy zatorowość płucną? Pacjent z takim schorzeniem powinien być prowadzony jednocześnie przez kardiologa, specjalistę chorób naczyń i pulmonologa.

Jakie są rokowania i śmiertelność przy zatorowości płucnej?

Rokowania a zatorowość płucna

Zatorowość płucna to stan zagrażający życiu. Rokowania dla pacjentów z tym schorzeniem zależą od wielu czynników, w tym od wielkości zatoru, ogólnego stanu zdrowia pacjenta przed wystąpieniem zatorowości, czasu postawienia diagnozy oraz wdrożenia odpowiedniego leczenia. Jeśli reakcja na chorobę będzie szybka i leczenie zostanie właściwie dobrane, większość pacjentów wraca do pełni zdrowia. Niemniej jednak niektóre osoby mogą doświadczać długotrwałych skutków zatorowości płucnej, takich jak nadciśnienie płucne.

Śmiertelność a zatorowość płucna

Oszacowano, że śmiertelność z powodu zatorowości płucnej waha się od 8 do 30%. Najbardziej narażone na ryzyko zgonu są osoby starsze, pacjenci z chorobami układu krążenia lub nowotworami, a także osoby, które niedawno przeszły ciężkie operacje. Przy odpowiednim leczeniu śmiertelność zatorowości płucnej wynosi około 8–10%.

Jak zapobiegnąć tej chorobie?

Istnieje kilka sposobów na uniknięcie zatorowości płucnej. Jakie zasady warto stosować? Przede wszystkim należy unikać długotrwałego unieruchomienia. Jeśli jesteśmy zmuszeni do siedzenia przez dłuższy czas (np. podczas długiej podróży samolotem), warto regularnie poruszać nogami oraz wstawać co kilka godzin, jeśli to możliwe. Po operacji, gdy ruch jest ograniczony, lekarze zalecają jak najwcześniejszą mobilizację, aby zmniejszyć ryzyko zakrzepicy.

Warto również zadbać o zmianę stylu życia na zdrowszy. Regularne ćwiczenia, zbilansowana dieta, unikanie palenia tytoniu i nadmiernego spożycia alkoholu wspierają prawidłowe krążenie krwi i zmniejszają ryzyko zakrzepicy.

Profilaktyka chorób współistniejących to kluczowy element w zapobieganiu zatorowości płucnej. Cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i choroby serca mogą zwiększać ryzyko wystąpienia tego schorzenia, dlatego warto regularnie się badać i monitorować stan zdrowia.

Stosowanie leków przeciwzakrzepowych zgodnie z zaleceniami lekarza jest niezwykle istotne w prewencji zatorowości płucnej. Lekarz zazwyczaj zaleca ich stosowanie, jeśli pacjent ma wysokie ryzyko wystąpienia tej choroby, na przykład z powodu niedawnej operacji, nowotworu lub wcześniejszej historii zakrzepicy. Oprócz leków można również stosować pończochy kompresyjne.

Należy pamiętać, że wprowadzone zmiany w stylu życia powinny zmniejszyć ryzyko zachorowania, ale nie są w stanie całkowicie je wyeliminować.