W dzisiejszym dynamicznym świecie coraz więcej osób boryka się z zaburzeniami odżywiania. Presja społeczna i kulturowa często kształtuje nasze wyobrażenia o idealnym ciele, a to może powodować pogłębienie się zaburzeń odżywiania. Wysuwa się więc kluczowe pytanie — kto tak naprawdę leczy tę trudną przypadłość?

Jeżeli dostrzegasz u siebie lub Twojego bliskiego objawy zaburzeń odżywiania
umów wizytę w naszej  Poradni Psychologicznej w Centrum Medycznym BetaMed
☎  32 420 29 00 .

Czym są zaburzenia odżywiania?

Zaburzenia odżywiania to choroba polegająca na zaburzeniach łaknienia na poziomie psychicznym. Osoba chora ma nieprawidłowe zachowania żywieniowe i zaburzenia, które koncentrują się na kontroli masy ciała oraz jej celowej utracie wagi. Problemy towarzyszące zaburzeniom odżywiania mogą prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia zarówno psychicznego, jak i fizycznego oraz do pogorszenia funkcjonowania pośród społeczności.

U kogo najczęściej występuje ta przypadłość?

Zaburzenia odżywiania często dotykają kobiet, zwłaszcza w wieku nastoletnim. W tych czasach uważa się, że problemy zdrowotne związane z zaburzeniami odżywiania nie dotykają mężczyzn. Wręcz mówi się, że to zwykła fanaberia kobiet i to na pewnym etapie życia. Takie podejście może być krzywdzące dla tych osób i przez to osoby potrzebujące leczenia będą wstydziły się poprosić o pomoc.

Jakie są przyczyny zaburzeń odżywiania?

Na rozwój zaburzeń odżywiania ma wpływ wiele czynników. Między innymi to:

• czynniki psychologiczne i osobowościowe — np. niskie poczucie własnej wartości, wrażliwość emocjonalna, lęk przed porażką, poczucie odrzucenia
• czynniki biologiczne — np. uszkodzenie ośrodka sytości w mózgu
• czynniki genetyczne — podłoże genetyczne mogące wpłynąć na zwiększenie ryzyka wystąpienia zaburzeń odżywiania
• czynniki środowiskowe — np. porównywanie się do ideałów piękna promowanych w mediach społecznościowych, konflikty rodzinne, przemoc fizyczna lub psychiczna

Jakie są rodzaje zaburzeń odżywiania?

Zaburzenia odżywiania i zaburzenia jedzenia są wymienione w klasyfikacji DSM-5, która dotyczy kryteriów diagnostycznych zaburzeń psychicznych oraz ICD-10 (obowiązująca od grudnia 2021) oraz ICD-11 (obowiązująca od stycznia 2022). Dwie ostatnie dotyczą Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych. Jest kilka głównych zaburzeń odżywiania, między innymi to:

• ANOREKSJA (jadłowstręt psychiczny) – osoba cierpiąca na jadłowstręt psychiczny chce dążyć do osiągnięcia jak najniższej wagi ciała i do utrzymania jej za wszelką cenę. Ogranicza ilość i częstotliwość przyjmowania posiłków, unikając tym samym wysokokalorycznych produktów. Osoby z anoreksją zwiększają ilość aktywności fizycznej, aby usprawnić sobie proces chudnięcia. Sięgają również po środki przeczyszczające, redukujące łaknienie lub moczopędne, które mogą prowadzić czasem do wymiotów.
• BULIMIA (żarłoczność psychiczna) – chory na tę przypadłość nieustannie próbuje kontrolować swoją masę ciała, a jego cała uwaga skupia się na jedzeniu i wszelakich aspektach związanych z odżywianiem. Waga ciała osoby cierpiącej na bulimię podlega wielu wahaniom, jednak zwykle utrzymuje się w normie lub blisko takiej normy. Przy tej przypadłości pojawiają się napady objadania się.
• ZABURZENIA Z NAPADAMI OBJADANIA SIĘ (BED – Binge Eating Disorder) – ten rodzaj choroby charakteryzuje się nawracającym poczuciem utraty kontroli nad ilością spożywanych posiłków. Zaraz po tych epizodach występuje poczucie winy, wstręt do samego siebie oraz inne konsekwencje natury psychologicznej. Chory na BED zazwyczaj spożywa posiłki mimo braku głodu, w samotności i w bardzo szybkim tempem, doprowadzając tym samym do nieprzyjemnego uczucia nadmiernej pełności.
• ZABURZENIA Z OGRANICZANIEM/UNIKANIEM PRZYJMOWANIA POKARMÓW (ARFID) – podobnie tak jak w przypadku anoreksji, osoba chora odmawia jedzenia posiłków lub zdecydowanie ogranicza ich ilość. Trzeba podkreślić, że to w żadnym wypadku nie jest związane ze strachem przed przytyciem lub chęcią schudnięcia. Przypadłość ta związana jest z danym smakiem, konsystencją potrawy, kolorem posiłków lub obawą przed zadławieniem, zatruciem oraz innymi negatywnymi konsekwencjami jedzenia. To zaburzenie odżywiania może prowadzić do anemii, zaburzeń hormonalnych, problemów z metabolizmem i problemów z zachowaniem określonej masy ciała.
• ZESPÓŁ PICA (łaknienie spaczone) – zespół Pica to bardzo niebezpieczne zaburzenie odżywiania, które polega na psychicznym przymusie spożywania rzeczy, które nie są przeznaczone do jedzenia. Może to być jedzenie np. kredy, ziemi, włosów, kamyków lub wełny, a czasem nawet wypijania detergentów. Ten rodzaj choroby może przytrafić się tak naprawdę każdemu, to najczęściej diagnozowane jest u osób z niepełnosprawnością umysłową, u dzieci i kobiet w ciąży.
• ZESPÓŁ PRZEŻUWANIA (inaczej zespół ruminacji) – to mimowolne cofanie się spożytego jedzenia z przewodu pokarmowego do jamy ustnej. Może to nastąpić od razu lub nawet po godzinie od spożycia posiłku. Kiedyś mówiono, że zespół ten może pojawić się głównie u małych dzieci, nastolatków oraz osób upośledzonych. Jednak teraz może ta przypadłość dotknąć praktycznie każdego, nieco częściej z zespołem ruminacji zmagają się kobiety.
• ZESPÓŁ NOCNEGO JEDZENIA (syndrom nocnego objadania się, z ang. NES – night eating syndrome) – osoba cierpiąca na zespół nocnego jedzenia potrafi kilkanaście razy wstać w nocy, aby coś zjeść. W ciągu całej doby chory spożywa tyle samo kalorii, co inni ludzie, ale większość w nocy – może to robić świadomie lub nieświadomie. NES powiązany jest z zaburzeniami nastroju i snu. Może występować samodzielnie, z otyłością lub depresją.

Dodatkowo można wspomnieć o ortoreksji, która ma związek ze spektrum zaburzeń odżywiania, ale nie jest klasyfikowana jako jeden z głównych rodzajów tej przypadłości.

• ORTOREKSJA – to rodzaj zaburzenia odżywiania, które polega na lęku przed „niezdrową” żywnością, unikanie jedzenia lub spożywania niezdrowych produktów. Osobę zmagającą się z tą chorobą cechuje nadmierna i obsesyjna koncentracja na spożywaniu wyłącznie zdrowych produktów spożywczych oraz osoba taka nie może odejść od określonego „zdrowego” stylu żywienia lub schematu żywieniowego bez odczuwania skrajnego niepokoju.

Zaburzenia odżywiania objawy

Objawy zależą od rodzaju zaburzenia. Wśród nich wyróżniamy:

Anoreksja objawy:

• ciągła utrata masy ciała
• łamliwe, suche i przerzedzone włosy
• łzawiące oczy
• żółta skóra
• silne napięcie mięśniowe
• niedociśnienie, częstoskurcz
• brak miesiączki
• uporczywe ruchy palców u rąk i nóg

Bulimia objawy:

• obrzęk gruczołów ślinowych
• pękniecie w ścianie przełyku
• refluks żołądka
• odwodnienie i hipokalemia
• zapalenie przełyku
• nieprawidłowy rytm serca
• choroba wrzodowa
• zaparcia

Zaburzenia z napadami objadania się objawy:

• nawracające poczucie utraty kontroli nad ilością spożywanych pokarmów, a zaraz po pojawia się:
  • poczucie winy
  • wstręt do samego siebie

Inne objawy związane z zaburzeniami odżywiania:

• zespół Pica, czyli zespół spaczonego jedzenia — objawia się spożywaniem produktów niebędących żywnością, np. ziemi
• zespół ruminacji (zespół przeżuwania) – jedzenie wraca z żołądka do jamy ustnej i ulega powtórnemu procesowi przeżuwania
• zespół nocnego jedzenia — zaburzenie w okołodobowym rytmie odżywiania, które bardzo często powiązane jest z zaburzeniami snu
• ortoreksja — spędzanie wiele godzin dziennie na myśleniu o jedzeniu i jego spożywaniu, poważne ograniczenie rodzajów spożywanych pokarmów

Rozpoznanie zaburzeń odżywiania

Jak można zdiagnozować zaburzenia odżywiania? Rozpoznanie zaburzeń odżywiania odbywa się przy pomocy ICD-11, czyli Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych. To grupa chorób, w których opisane są kryteria diagnostyczne, aby móc zdiagnozować dane schorzenie.

Musimy pamiętać, że takie choroby jak bulimia, czy anoreksja, diagnozuje lekarz psychiatra. Jeśli szukamy diagnozy na własną rękę, to nie jest dobry sposób. Dopiero specjalista będzie w stanie w obiektywny sposób postawić diagnozę i wprowadzić odpowiednie leczenie zaburzenia odżywiania.

Leczenie zaburzeń odżywiania

Przy tego rodzaju chorobach kluczowa jest jak najszybsza reakcja. Ostrzeżeniem mogą być dla wielu z nas pozornie nieistotne objawy zaburzeń odżywiania. Dlatego tak ważne jest prawidłowe postawienie diagnozy i ustalenie planu leczenia, który jest dostosowywany indywidualnie do każdego pacjenta. Osoby chore na zaburzenia odżywiania często czują się samotne, zawstydzone, gorsze i winne, ale jednocześnie mogą pokazywać swoją zawziętość oraz potrzebę kontroli.

Zaburzenia odżywiania wymagają wsparcia na kilku płaszczyznach. Są to też zaburzenia psychiczne i najczęściej jest konieczna zmiana myślenia i/lub zachowania, to bardzo ważne jest wsparcie psychologa, który włączy psychoterapię. Jedną z metod leczenia zaburzeń odżywiania, która jest zalecana przez specjalistów to terapia poznawczo-behawioralna.

W niektórych przypadkach, jeżeli choroba doprowadziła do zbyt niskiej masy ciała, wyniszczenia organizmu, spowodowana jest uszkodzeniem fizjologicznym lub wiąże się z innymi chorobami — takimi jak depresja lub zaburzenia lękowe, to konieczna jest pomoc lekarza i włączenie farmakologii.

Zazwyczaj lekarzem prowadzącym leczenie zaburzeń odżywiania jest psychiatra, ale często może być też wymagane wsparcie innego specjalisty. To wszystko jest uzależnione od problemów zdrowotnych, jakie towarzyszą chorobie. Są to problemy związane z jedzeniem, więc do leczenia powinien być zaangażowany dietetyk. Dietetyk powinien posiadać wiedzę z zakresu psychologii odżywiania i psychodietetyki. Przy zastosowaniu odpowiedniej kuracji lub leczenia — zaburzenie odżywiania, jeśli nie towarzyszą im żadne inne choroby — jest wyleczalna.

Powikłania przy nieleczonych zaburzeniach odżywiania

Nieleczone zaburzenia odżywiania mogą prowadzić do problemów z depresją, zaburzeń lękowych lub innego rodzaju niedoborów żywieniowych, które powodują wiele innych chorób. Osoby chore na zaburzenia odżywiania, bardzo często wycofują się z życia społecznego i jest im trudno funkcjonować w społeczeństwie. Następstwem nieleczonych zaburzeń odżywiania są problemy z prawidłowym wydzielaniem hormonów, problemy z drożnością przewodu pokarmowego, a w przypadku anoreksji (postać ciężka) jest to nawet śmierć.

Do innych powikłań zaburzenia odżywiania należą:

• anemia
• wypadanie włosów
• cienkie, łamliwe i zniszczone włosy
• cukrzyca typu 2
• spadek temperatury ciała
• brak energii
• brak miesiączki zgaga
• odwodnienie
• niewydolność nerek
• wysoki cholesterol
• wysokie ciśnienie
• ból gardła
• problemy trawienne
• próchnica

Jak pomóc chorej osobie?

Osobę cierpiącą na zaburzenia odżywiania należy wspierać, zrozumieć jej problem i nie bagatelizować go, pomimo że niektórym z nas ten problem może wydawać się po prostu błahy. Istotne jest, aby tej osobie opowiedzieć o swoich obserwacjach i obawach, unikając ocen. Krytyka również nie powinna mieć miejsca, ponieważ może to wywołać dodatkowe poczucie winy u chorego. Zaburzenia odżywiania są dla chorych albo po prostu krępujące, albo zupełnie niezauważalne (jak w przypadku anoreksji). Warto wskazać takiej osobie, gdzie może szukać pomocy.

Jeżeli dostrzegasz u siebie lub Twojego bliskiego objawy zaburzeń odżywiania
umów wizytę w naszej  Poradni Psychologicznej w Centrum Medycznym BetaMed
☎  32 420 29 00 .

https://avigon.pl/blog/czym-sa-zaburzenia-odzywiania
https://dietetykanienazarty.pl/b/zaburzenia-odzywiania-objawy-rodzaje-terapia#zaburzenia-odzywiania-test

https://www.doz.pl/czytelnia/a16099-Zaburzenia_odzywiania__rodzaje_przyczyny_objawy_leczenie

https://psychoterapiacotam.pl/zaburzenia-odzywiania-rodzaje-przyczyny-objawy/

https://kobieta.interia.pl/zdrowie/news-zespol-przezuwania-przyczyny-objawy-i-leczenie,nId,4905749

https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/otylosc/zespol-nocnego-jedzenia-przyczyny-objawy-leczenie-aa-RDy4-gCGe-eRUk.html