Jakie są najczęstsze wrodzone wady serca u dorosłych i dzieci?

Wrodzone wady serca to złożona grupa zaburzeń rozwojowych serca, które mogą mieć istotny wpływ na zdrowie i życie pacjentów, tych małych i dużych. Pomimo że wiele z tych wad jest diagnozowanych i leczonych w dzieciństwie, wielu ludzi może doświadczyć ich skutków nawet w wieku dorosłym. Jakie są wrodzone wady serca i jak je leczyć?

Jeśli zauważyłeś u siebie lub Twoich bliskich objawy wrodzonej wady serca,
umów wizytę do naszego Kardiologa w Centrum Medycznym BetaMed
☎ 32 420 29 00 .

Czym są wady serca?

Wady serca mogą występować jako różne schorzenia — nabyte lub wrodzone. Wynikają one głównie z nieprawidłowości w budowie serca oraz jego jam lub z nieprawidłowej budowy naczyń, które do nich uchodzą. Do wad serca zaliczają się też anomalie w budowie i funkcjach zastawek.

Nabyte wady serca

Najczęściej są to wady zastawkowe, a one z kolei dzielą się na:

wady zastawkowe proste — niedomykalność i zwężenia
wady zastawkowe złożone — niedomykalność wraz ze zwężeniem w jednej zastawce
wady zastawkowe kombinowane — dotyczą dwóch różnych zastawek

Dodatkowo wady zastawkowe dzielą się na:

wady organiczne — polegają one na obecności nieprawidłowości w okolicach zastawek lub w aparacie ścięgnistym zastawek — mogą one być zwężone lub niedomykalne, a także zrośnięte
wady czynnościowe — wady wtórne, które wywołane są nieprawidłową pracą serca (przerost mięśnia sercowego) lub zaburzeniami w pracy mięśni brodawkowatych

Najczęstsze wrodzone wady serca

Wrodzone wady serca — ubytek przegrody międzyprzedsionkowej

Pierwszą z wrodzonych wad serca jest ubytek przegrody międzyprzedsionkowej. Ubytek ten wynika z zaburzeń rozwoju przegrody międzyprzedsionkowej i tak naprawdę może występować w różnych jej częściach. Głównie pojawia się w miejscu, gdzie po porodzie powinien zamknąć się tzw. otwór owalny.

Niewielki ubytek przegrody międzyprzedsionkowej nie daje żadnych objawów i zamyka się sam w przeciągu kilku miesięcy od urodzenia się dziecka z tą wadą. Jednak, gdy wada serca jest głębsza, to pojawiają się wówczas takie objawy jak szmery nad sercem (wykrywalne podczas osłuchiwania pacjenta) i nawracające infekcje dróg oddechowych.

Niestety bardzo duże ubytki wymagają już leczenia operacyjnego. To konieczny zabieg, który pozwoli zapobiec w przyszłości zaburzeniom rytmu serca i niewydolności serca.

Wrodzone wady serca — Przetrwały drożny otwór owalny

Przetrwały drożny otwór owalny występuje bardzo rzadko. Jest to najczęstszy rodzaj wady serca wrodzonej u dorosłych. Objawy kliniczne tej wady wrodzonej serca są praktycznie niewidoczne.

Wrodzone wady serca — Ubytek przegrody międzykomorowej

Ubytek przegrody międzykomorowej to przeciek lewo-prawy na poziomie komór, czyli przepływ krwi z lewej komory do lewego przedsionka. Najczęściej w ciągu 2 pierwszych lat życia dochodzi do samoistnego domknięcia ubytku w przegrodzie międzykomorowej. Jeśli jednak tak się nie stanie, to zarówno u dorosłych, jak i u dzieci pojawiają się charakterystyczne objawy kliniczne. Małe zmiany nie dają żadnych objawów — jedynie przy osłuchiwaniu pacjenta przez lekarza, może być słyszalny szmer w sercu — na lewym brzegu i dole mostka.

U dorosłych, gdy przeciek (mieszanie się krwi z żylnej i tętniczej) z lewej komory do prawej narasta to mogą pojawić się problemy podczas spożywania posiłków, a to z kolei powoduje zbyt wolny przyrost masy ciała. Dodatkowo też można zauważyć problemy z oddychaniem i objawy niewydolności serca. W przypadku bardzo mocnego przecieku mogą pojawić się nawracające infekcje dróg oddechowych. Taka sytuacja ma miejsce u około 10 proc. dorosłych pacjentów z wrodzoną wadą serca.

Wrodzone wady serca — przetrwały przewód tętniczy Botalla

Czym jest przewód tętniczy Botalla? To naczynie krwionośne, które u płodu łączy bezpośrednio lewą tętnicę płucną z aortą, aby krew omijała naczynia płucne. Wówczas płód nie oddycha płucami, dlatego nie odbywa się transport krwi z serca do płuc.

Po 3-5 dni po urodzeniu pojawiają się pierwsze objawy obciążenia płuca nadmierną ilością krwi. To tachykardia, czyli przyspieszone bicie serca, cichy i miękki szmer, który słyszalny jest w górnej części mostka. Gdy przeciek jest bardzo duży, to dziecko słabo rośnie, zmaga się często z zapaleniem dolnych dróg oddechowy, a nawet rozwija się z opóźnieniem. Konieczne jest wtedy zamkniecie przewodu podczas leczenia zabiegowego, aby nie dopuścić do uszkodzenia serca i płuc.

Wrodzone wady serca — zwężenie cieśni aorty

Aorta to największa tętnica w organizmie. Na czym polega zwężenie cieśni aorty? Kiedy dochodzi do jej zwężenia na odcinku niedaleko od wyjścia z serca, a narządy poniżej zwężenia nie mogą funkcjonować prawidłowo to są one wtedy niedostatecznie ukrwione.

Zaburzenia przy tej wrodzonej wadzie serca obejmują dolną część ciała — zauważalny jest gorszy rozwój nóg. Najczęściej występuje słabe tętno na tętnicach na udach (poniżej zwężenia), a prawidłowe lub podwyższone na ramionach. Z kolei na nogach, które rosną gorzej i są chłodne — powstaje sinica. Gorsze ukrwienie dotyczy też organów wewnętrznych, które może doprowadzić do zaburzenia pracy nerek. Dodatkowo mogą pojawić się bóle głowy, krwawienie z nosa, dławica piersiowa, a w najgorszym przypadku niewydolność serca.

Leczenie zwężenia cieśni aorty polega na poszerzeniu zwężonej aorty za pomocą specjalnego balonika lub poprzez założenie stentu naczyniowego, który rozszerza naczynie. Przy gorszych przypadkach stosowane jest leczenie operacyjne, które ma na celu wycięcie zwężenia i złączenie powstałych dwóch części aorty.

Wrodzone wady serca — krytyczne zwężenie zastawki pnia płucnego

Zastawkowe zwężenie tętnicy płucnej, polega na tym, że krew nie może wypłynąć swobodnie z prawej komory. Wówczas dochodzi do powiększenia obciążenia prawej komory i jej przerostu. Chorzy — szczególnie Ci z ciężkim zwężeniem — mówią o takich objawach jak duszność, szybkie zmęczenie po wysiłku, zawroty głowy i mogą pojawić się nawet zaburzenia widzenia. Dodatkowo może pojawić się słaby przyrost masy ciała i mogą wystąpić omdlenia oraz niewydolność prawokomorowa z obrzękami obwodowymi.

Pacjenci z tą wrodzoną wadą serca zazwyczaj wymagają leczenia w pierwszych latach swojego życia. Leczenie polega na poszerzaniu zastawki specjalnym balonikiem, czasem w ostateczności zastąpieniu jej protezą.

Jakie są inne wrodzone wady serca?

Krytyczne zwężenie zastawki aorty

Krytyczne zwężenie zastawki aorty polega na tym, że krew nie może normalnie wypłynąć z lewej komory do aorty. Ma to związek z pomniejszeniem powierzchni ujścia pomiędzy lewą komorą a aortą. Wada ta jest najczęściej wadą nabytą, spowodowaną poprzez zwyrodnienie płatków zastawki lub chorobę reumatyczną. Zaś wrodzona stenoza zastawki może być spowodowana dwupłatkową zastawką aorty. Jeśli chodzi o objawy kliniczne, to są dokładnie takie same jak przy zwężeniu pnia płucnego. Leczenie dokładnie takie samo jak w przypadku zastawkowego zwężenia tętnicy płucnej.

Tetralogia Fallota

To jedna z wad, która jest bardzo złożona i skomplikowana. Tak naprawdę składa się z 4 zaburzeń:

ubytek przegrody międzykomorowej
przerośnięcie prawej komory
zwężenie tętnicy płucnej
przesunięcie aorty w prawo nad otwór w przegrodzie międzykomorowej

Przy tej wrodzonej wadzie serca objawy pojawiają się błyskawicznie, a jej głównym symptomem jest sinica. Wtedy jest potrzebna natychmiastowa interwencja chirurgiczna — zwykle ma ona kilka etapów. To najczęstsza postać sinicznej wady serca u dorosłych i diagnozuje się ją u około 10% niemowląt.

Przełożenie wielkich pni tętniczych

Na czym polega przełożenie wielkich pni tętniczych? To ogromne tętnice, które wychodzą z serca i są pozamieniane miejscami. Aorta odchodzi nie z lewej, a z prawej komory. Z kolei tętnica płucna nie odchodzi z prawej komory, a z lewej. Wówczas powstają wtedy dwa niezależne zamknięte obiegi krwi. W pierwszym z nich krew stale krąży odtlenowana — zaopatruje cały organizm z wyjątkiem płuc. Zaś w drugim wyłącznie krew jest utlenowana, czyli przepływa cały czas do płuc i wraca do serca.

Jak wygląda zatem leczenie takich wrodzonych wad serca? Polega ono na utrzymaniu przepływu krwi przez przecieki, które już zaistniały w okresie życia płodowego — przewód tętniczy i otwór między przedsionkami.

Objawy wad wrodzonych serca u dzieci

Najczęściej wady wrodzone serca są diagnozowane u noworodków. Do najpowszechniejszych czynników ryzyka wystąpienia wrodzonych wad serca u dzieci należy zaliczyć:

choroby kobiety w ciąży, w których przebiegu występuje gorączka (np. różyczka, odra)
toczeń rumieniowaty układowy występujący u kobiety ciężarnych
epilepsja i cukrzyca występująca u ciężarnej
niedobór multiwitamin i kwasu foliowego w wieku prenatalnym
wcześniejsze poronienia
zaawansowany wiek rodziców
spożywanie alkoholu podczas ciąży
zażywanie leków w pierwszym trymestrze ciąży

Objawy u dzieci z wrodzonymi wadami serca to:

sinica
problemy z oddychaniem
zaburzenia odżywiania
brak przybierania na wadze
osłabienie
omdlenia

Te wszystkie objawy powinniśmy skonsultować jak najszybciej z pediatrą i kardiologiem dziecięcym.

Charakterystyczne objawy wrodzonych wad serca u dorosłych

Na jakie objawy powinniśmy zwrócić uwagę, jeśli chodzi o wady wrodzone serca?

charakterystyczne szmery skurczowe
sinicę ośrodkową – widoczna zazwyczaj na ustach, pod paznokciami, na spojówkach albo koniuszkach palców
ból wieńcowy
omdlenia spowodowane wysiłkiem lub stresem
deformacja klatki piersiowej tzw. garb sercowy
tętnienia i drżenia w klatce piersiowej
powiększenie wątroby
nieprawidłowości tętna obwodowego

Jak rozpoznać wady wrodzone serca?

Niektóre wrodzone wady serca udaje się rozpoznać już u płodu. Dzięki temu można przygotować przyszłych rodziców na to, co czeka ich po urodzinach dziecka oraz ustalić plan dalszego działania. Jak to wygląda w pozostałych wrodzony wadach serca? Pozostałe z nich zostają zdiagnozowane tuż po porodzie lub w niedługim czasie. W diagnostyce z wrodzonymi wadami serca wykonuje się:

test hiperoksji — stężenie tlenu powyżej normy we krwi tętniczej — stosowany przy diagnostyce przyczyn sinicy obwodowej u noworodków i niemowląt
RTG klatki piersiowej — ocena wielkości, położenia oraz kształtu serca
badanie elektrokardiograficzne (EKG) – badanie czynności elektrycznej serca, które może potwierdzić istnienie schorzenia, ale nie może jej wykluczyć
cewnikowanie serca — zabieg ten stosowany jest w przypadku, gdy inne metody diagnostyki obrazowej zawodzą (np. echo serca) lub w trakcie przygotowań do operacji złożonych wad serca
echokardiografia (echo serca, USG serca) – istotne badanie w diagnostyce wrodzonych wad serca, pozwala na zobrazowanie dokładnej pracy serca