Jak powstaje tętniak mózgu?
Tętniak mózgu jest często przez lata niewidoczny — bezobjawowy i niezauważony. Często wykrywa się go przypadkiem, dopiero gdy zagraża zdrowiu. W tym poradniku dowiesz się, jak powstaje tętniak — dlaczego ściany naczyń mogą ulec osłabieniu, co sprawia, że tworzy się wypukłość i jak wygląda ten proces od środka.
Jeśli Ty lub Twoi bliscy mają objawy tętniaka mózgu,
umów wizytę do naszego Neurologa w Centrum Medycznym BetaMed
☎ 32 420 29 00 .
Czym jest tętniak mózgu?
Tętniak to lokalne wybrzuszenie ściany naczynia krwionośnego — wypełnione krwią miejsce, które się rozszerzyło i utworzyło coś w rodzaju „worka” . W przypadku mózgu dotyczy to tętnic prowadzących krew do mózgu – dlatego mówi się o tętniaku mózgu, czasami zwanym także tętniakiem wewnątrzczaszkowym.
Jak powstaje tętniak mózgu?
Jedna z warstw ścian tętnicy (mięśniowa lub sprężysta) ulega osłabieniu lub uszkodzeniu. Krew płynąca pod ciśnieniem wypycha w tym miejscu ścianę na zewnątrz, tworząc wypuklenie, czyli tętniaka. Później to wypuklenie może rosnąć dalej, a jego ściany stają się wówczas cieńsze i słabsze – dlatego łatwiej jest o pęknięcie tętniaka mózgu.
Przyczyny powstania tętniaka mózgu
- wrodzone osłabienie naczyń: niektóre osoby rodzą się z cieńszą lub słabszą ścianą tętnicy, szczególnie w miejscach rozgałęzień (np. koło tętnicze Willisa)
- nadciśnienie tętnicze: wysokie ciśnienie stałe napiera na ściany naczyń, szczególnie w osłabionych miejscach i może ono prowadzić do ich stopniowego rozciągania oraz tworzenia wybrzuszenia
- miażdżyca i choroby naczyń: gromadzenie się złogów tłuszczowych osłabia i usztywnia tętnice i zwiększa to podatność na powstawanie tętniaków, zwłaszcza wrzecionowatych
- stany zapalne i infekcje: rzadziej tętniaki rozwijają się wskutek stanów zapalnych naczyń lub zakażeń i uszkadzają one ścianę tętnicy, ułatwiając jej uwypuklenie
- niezdrowy tryb życia: palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu, brak ruchu i przewlekły stres osłabia naczynia i zwiększa ryzyko tętniaka nawet 2-3 razy
Jakie są typy tętniaków?
Typy tętniaków mózgu dzielimy ze względu na kształt, wielkość oraz budowę ściany naczynia. Jakie są rodzaje tętniaków mózgu?
Podział według kształtu i wielkości tętniaków mózgu:
- tętniaki workowate: ten rodzaj tętniaka wygląda jak mały „worek” wystający z jednej strony naczynia krwionośnego i stanowi około 80% wszystkich tętniaków mózgu, co czyni je najczęstszym typem; zlokalizowane są zwykle w miejscach rozgałęzień tętnic (np. w obrębie koła Willisa) i charakteryzują się cienką ścianą i mają wysokie ryzyko pęknięcia, co może prowadzić do krwotoku podpajęczynówkowego
- tętniaki wrzecionowate: mają kształt symetrycznego „wrzeciona”, poszerzającego cały odcinek naczynia po obu stronach i występują najczęściej w dużych tętnicach (np. tętnica środkowa mózgu lub podstawna) oraz w przebiegu miażdżycy; rzadko pękają, ale mogą prowadzić do zakrzepicy i udaru niedokrwiennego
- tętniaki prosowate (mikrotętniaki): są bardzo małe, mają postać kroplistowatych uwypukleń na drobnych naczyniach mózgu i zazwyczaj powstają w wyniku stanów zapalnych, zmian zwyrodnieniowych lub infekcji
Podział według budowy ściany:
- tętniak prawdziwy: poszerzenie obejmuje wszystkie warstwy ściany naczynia; jego ściana jest integralna, choć osłabiona
- tętniak rzekomy: część ściany tętnicy uległa przerwaniu, a krew zbiera się na zewnątrz naczyń i jest otoczona tkanką łączną
- tętniak rozwarstwiający: krew gromadzi się między warstwami ściany naczynia, tworząc patologiczny kanał; częściej dotyczy aorty, rzadziej naczyń mózgowych
Objawy tętniaka mózgu
Tętniak mózgu przez długi czas może nie dawać żadnych sygnałów ostrzegawczych. Często wykrywany jest przypadkiem lub dopiero wtedy, gdy dojdzie do pęknięcia tętniaka – a wtedy sytuacja staje się bardzo groźna.
Objawy przed pęknięciem tętniaka mózgu
Wiele tętniaków nie daje żadnych objawów – szczególnie jeśli są bardzo małe i nie uciskają otaczających struktur, ale jeśli tętniak jednak jest duży lub naciska na sąsiednie nerwy, mogą pojawić się:
- przewlekłe lub nawracające bóle głowy – czasem pulsujące
- zaburzenia widzenia – podwójne widzenie, niewyraźny obraz
- opadanie powieki, poszerzenie jednej źrenicy
- zawroty głowy, napady padaczkowe, niedowłady – w zależności od lokalizacji zmiany
Objawy po pęknięciu tętniaka – krwotok podpajęczynówkowy
Podczas pęknięcia tętniaka dochodzi do gwałtownego krwotoku, a typowe objawy to:
- nagły i bardzo silny ból głowy
- sztywność karku i napięcie mięśni szyi
- nudności i wymioty
- światłowstręt
- utrata przytomności, dezorientacja, osłabienie świadomości
- zaburzenia mowy (afazja), częściowy paraliż – twarzy lub kończyn
Jakie są możliwe powikłania po pęknięciu tętniaka?
- udar mózgu, obrzęk mózgu, wodogłowie (nagromadzenie płynu)
- skurcz naczyń mózgowych (niedokrwienie)
- napady padaczkowe, zaburzenia rytmu serca, obrzęk płuc, wrzody na żołądku (tzw. wrzody Cushinga),
- ryzyko zgonu – śmiertelność w ciągu 30 dni sięga 32–67%
Rozwój choroby i tempo wzrostu
Tętniak mózgu zazwyczaj rozwija się bardzo powoli – może rosnąć przez wiele lat, często nie dając żadnych objawów. Jego wielkość może wahać się od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Choć większe tętniaki mają większe ryzyko pęknięcia, nawet te małe mogą być groźne, zwłaszcza jeśli mają nieregularny kształt lub znajdują się w „wrażliwym” miejscu. Roczne ryzyko pęknięcia szacuje się na 1,5–2%, ale narasta z czasem. Dlatego kluczowe jest regularne monitorowanie – mniejsze i stabilne tętniaki często się tylko obserwuje, a większe lub szybko rosnące wymagają leczenia.
Jakie badania wykonuje się przy rozpoznaniu tętniaka mózgu?
- angio‑TK (angiografia tomografii komputerowej): szybkie, nieinwazyjne i bardzo dokładne badanie (zazwyczaj robi się je jako pierwsze)
- angio-MR (aniografia rezonansu magnetycznego): bez promieniowania, dobry obraz naczyń – to alternatywa dla tomografii komputerowej
- klasyczna angiografia (DSA – cyfrowa angiografia subtrakcyjna): najdokładniejsze i inwazyjne – jest ono robione w razie wątpliwości wyników poprzednich badań
- tomografia komputerowa głowy: kluczowe przy podejrzeniu krwawienia po pęknięciu tętniaka (wykrywa obecność krwi)
- rezonans magnetyczny głowy: jest to badanie uzupełniające – ocenia tkanki mózgu i skutki tętniaka
Do jakiego lekarza wybrać się z objawami tętniaka mózgu?
Jeśli masz podejrzenie tętniaka mózgu lub już zostało ono potwierdzone, najlepiej najpierw zgłosić się do neurologa. To lekarz, który zajmuje się chorobami mózgu i układu nerwowego, przeprowadzi dokładne badanie, oceni objawy i zleci potrzebne badania obrazowe, takie jak tomografia czy rezonans.
Jeżeli badania potwierdzą obecność tętniaka, neurolog może skierować Cię do neurochirurga — specjalisty od leczenia operacyjnego chorób mózgu. Neurochirurg zdecyduje, czy tętniak wymaga leczenia chirurgicznego lub innego zabiegu.
Czasem konieczna jest także konsultacja z radiologiem interwencyjnym, który wykonuje zabiegi polegające na zamknięciu tętniaka od środka naczyń krwionośnych (tzw. embolizacja).
W nagłych sytuacjach, takich jak pęknięcie tętniaka, pacjent zwykle trafia od razu na oddział neurologii lub neurochirurgii szpitala, gdzie jest natychmiast diagnozowany i leczony.
Leczenie tętniaka mózgu
Tętniak mózgu to miejsce osłabienia ściany naczynia krwionośnego, które może się powiększać i w końcu pęknąć. Leczenie tętniaka ma na celu przede wszystkim zapobieganie jego pęknięciu, które może prowadzić do bardzo poważnych powikłań, a nawet śmierci.
Leczenie zachowawcze
Jeśli tętniak jest mały i niegroźny, a ryzyko pęknięcia jest niskie, lekarz może zaproponować regularne badania kontrolne (np. angio-TK co kilka miesięcy lub lat). Ważne jest wtedy także zmniejszenie czynników ryzyka, takich jak nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów czy stres.
Leczenie zabiegowe
- operacja neurochirurgiczna – założenie klipsa na szyję tętniaka: jest to klasyczna metoda leczenia tętniaków, podczas operacji neurochirurg zakłada specjalny metalowy klips na szyjkę tętniaka, odcinając go od krążenia krwi. Dzięki temu tętniak nie może się powiększać ani pęknąć (zabieg przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym i wymaga otwarcia czaszki)
- embolizacja – metoda wewnątrznaczyniowa: to mniej inwazyjna procedura niż założenie klipsa; zabieg wykonuje się przez naczynia krwionośne – najczęściej przez tętnicę udową w pachwinie lub tętnicę ramienną; cienki cewnik wprowadza się do miejsca, w którym znajduje się tętniak, a następnie wypełnia się go specjalnymi spiralami (cewnikami) lub klejem embolizacyjnym, które „zatykają” tętniak od środka, uniemożliwiając jego dalszy wzrost lub pęknięcie (zabieg nie wymaga otwierania czaszki)
Leczenie objawowe i profilaktyka
W trakcie i po leczeniu ważne jest kontrolowanie ciśnienia tętniczego, zaprzestanie palenia papierosów i prowadzenie zdrowego trybu życia. Czasem lekarze zalecają leki obniżające ciśnienie i środki zapobiegające powstawaniu zakrzepów, ale decyzja zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta.
Czy każdy tętnika mózgu to „bomba zegarowa”?
Nie każdy tętniak w mózgu musi pęknąć i spowodować poważne zagrożenie życia. W rzeczywistości wiele małych tętniaków pozostaje stabilnych i nie daje objawów, dlatego są one często tylko obserwowane przez lekarzy bez natychmiastowego leczenia.
Kiedy tętniak wymaga leczenia?
- rozmiar tętniaka — zazwyczaj gdy tętniak ma 7 mm lub więcej, rośnie ryzyko jego pęknięcia i wtedy rozważa się leczenie
- szybki wzrost — jeśli tętniak zwiększa się szybko w kolejnych badaniach, jest to sygnał, że może być niebezpieczny
- obecność objawów — ból głowy, zaburzenia widzenia, osłabienie lub inne symptomy mogą świadczyć, że tętniak uciska ważne struktury i trzeba go leczyć
Co z małymi tętniakami? Małe tętniaki często są po prostu monitorowane. Lekarze zalecają regularne badania obrazowe i kontrolę czynników ryzyka, takich jak nadciśnienie i palenie papierosów.
Tętniak mózgu nie zawsze oznacza „bombę zegarową”. Decyzja o leczeniu zależy od wielkości tętniaka, jego dynamiki wzrostu oraz obecności objawów. Warto dbać o zdrowie i regularnie kontrolować stan naczyń, by zminimalizować ryzyko powikłań.
Jeśli Ty lub Twoi bliscy mają objawy tętniaka mózgu,
umów wizytę do naszego Neurologa w Centrum Medycznym BetaMed
☎ 32 420 29 00 .
