Gruczolak przysadki — kto leczy?

Gruczolak przysadki to jeden z najczęściej występujących guzów wewnątrzczaszkowych, który może wpływać na równowagę hormonalną organizmu oraz prowadzić do różnych objawów klinicznych. Przysadka mózgowa, jako kluczowy gruczoł endokrynny, odgrywa istotną rolę w regulacji wielu funkcji metabolicznych, wzrostu i reprodukcji. W przypadku wystąpienia gruczolaka pacjenci często zadają sobie pytanie, do kogo powinni się udać w celu diagnostyki i leczenia tej choroby.

Jeśli zauważyłeś u siebie objawy zaburzeń hormonalnych,
umów wizytę do naszego Endokrynologa w Centrum Medycznym BetaMed
☎ 32 420 29 00 .

Funkcje przysadki mózgowej w organizmie

Przysadka jest małym gruczołem, który jest położony w samym środku czaszki i stanowi główną część układu hormonalnego człowieka. Reguluje ona pracę wielu gruczołów w całym organizmie pacjenta, w tym tarczycy, kory nadnerczy, jajników i jąder.

Co to jest gruczolak przysadki mózgowej?

Gruczolak przysadki mózgowej to łagodny guz, który wywodzi się z komórek gruczołowych tego organu. To jeden z najczęstszych guzów śródczaszkowych, który stanowi około 10-15 proc. wszystkich tego typu zmian patologicznych. Gruczolak przysadki rzadko kiedy przyjmuje charakter złośliwy i daje przerzuty do innych narządu w organizmie pacjenta.

Rodzaje gruczolaka przysadki

Przyczyny powstawania gruczolaka przysadki mózgowej nie zostały jeszcze w pełni poznane. Uważa się, że część nowotworów rozwija się w wyniku mutacji genetycznych. Wyróżnia się dwa główne typy gruczolaków przysadki mózgowej oraz kilka ich rodzajów, zależnie od produkowanego hormonu.

Gruczolaki przysadki mózgowej klasyfikuje się na podstawie wielkości:

mikrogruczlaki przysadki mózgowej (<10mm:
makrogruczolaki przysadki mózgowej (>10mm)

Mikrogruczolaki najczęściej występują u kobiet, natomiast makrogruczolaki są bardziej typowe dla mężczyzn powyżej 60. roku życia. Biorąc pod uwagę aktywność hormonalną, gruczolaki dzieli się na:

gruczolaki czynne hormonalnie – wydzielają jeden lub więcej hormonów
gruczolaki nieczynne hormonalnie (tzw. guzy nieme)

Guzy czynne hormonalnie klasyfikuje się według rodzaju produkowanego hormonu:

prolaktynowe – wydzielają prolaktynę
somatotropowe – wydzielają hormon wzrostu (somatotropinę)
adrenokortykotropowe – wydzielają adrenokortykotropinę, która może wywoływać chorobę Cushinga
gonadotropowe – wydzielają lutropinę i folikulotropinę
tyreotropowe – wydzielają hormon stymulujący tarczycę

Cichy intruz – jakie objawy daje gruczolak?

Objawy guza przysadki mózgowej są ściśle związane z jego lokalizacją oraz rodzajem hormonów, które produkuje w organizmie. Wyróżnia się dwie podstawowe grupy objawów fizycznych: związane z uciskiem guza na okoliczne struktury oraz z nadmierną lub niedostateczną produkcją hormonów.

Objawy związane z uciskiem guza na okoliczne struktury:

uporczywe bóle głowy – zwykle oporne na działanie leków przeciwbólowych
zaburzenia widzenia – guz może uciskać nerwy wzrokowe, co prowadzi do takich symptomów jak podwójne widzenie, zwężenie pola widzenia czy pogorszenie ostrości wzroku
zaburzenia czynności nerwów czaszkowych – w zależności od lokalizacji guza mogą występować różne objawy neurologiczne, np. opadanie powieki, zaburzenia czucia w obrębie twarzy czy asymetria ruchów mięśni twarzy

Objawy związane z nadmierną lub niedostateczną produkcją hormonów:

akromegalia – nadmierna produkcja hormonu wzrostu powoduje przerost kości oraz tkanek miękkich, co objawia się np. powiększeniem dłoni, stóp czy rysów twarzy
choroba Cushinga – nadmierna produkcja kortyzolu prowadzi do objawów takich jak otyłość, nadciśnienie, cukrzyca, osteoporoza oraz osłabienie mięśni
hiperprolaktynemia – nadmiar prolaktyny może powodować zaburzenia miesiączkowania, niepłodność, ginekomastię, mlekotok oraz zaburzenia erekcji u mężczyzn
nadczynność tarczycy – nadprodukcja TSH stymuluje nadmierne wytwarzanie hormonów tarczycy, co może objawiać się np. utratą masy ciała, nadpobudliwością, przyspieszonym tętnem czy nietolerancją ciepła

Zaburzenia psychiczne a objawy guza przysadki mózgowej

Jak wspomniano wcześniej, gruczolak przysadki znajduje się w bliskim sąsiedztwie struktur ośrodkowego układu nerwowego. Nie dziwi więc, że jego obecność może prowadzić także do objawów psychicznych. Do najczęściej obserwowanych należą:

zmiany nastroju – depresja, lęk, drażliwość.
problemy z pamięcią i koncentracją – często wynikające z zaburzeń rytmu snu i czuwania.
wycofanie społeczne – u niektórych pacjentów obserwuje się niewielkie zmiany osobowości, takie jak izolacja społeczna czy apatia.

Kto leczy gruczolaka przysadki mózgowej?

Pierwszym specjalistą zajmującym się diagnostyką i leczeniem hormonalnych zaburzeń związanych z gruczolakiem przysadki jest endokrynolog. W przypadku dużego guza lub ucisku na okoliczne struktury pacjent kierowany jest do neurochirurga, który dokonuje oceny i, w razie potrzeby, przeprowadza zabieg usunięcia guza. Jeśli guz wywołuje zaburzenia widzenia, pacjent może zostać skierowany także do okulisty, który ocenia stan nerwów wzrokowych oraz zakres zaburzeń wzrokowych.

Jak wygląda rozpoznanie gruczolaka przysadki?

Guza przysadki mózgowej zazwyczaj rozpoznaje się na podstawie badań diagnostycznych, w tym przede wszystkim rezonansu magnetycznego (MRI). Badanie to pozwala wykryć guz o wielkości co najmniej 3 mm. Ważnym elementem diagnostyki są również testy hormonalne, które oceniają czynność przysadki.

Oprócz obrazowania zaleca się przeprowadzenie badań laboratoryjnych krwi, w tym oznaczenie:

prolaktyny (PRL),
TSH oraz FT4 – w celu oceny funkcji tarczycy
kortyzolu – w celu wykrycia zaburzeń osi podwzgórze – przysadka – nadnercza
gonadotropin (FSH i LH) – do oceny funkcji gonad
hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) – w celu zbadania czynności nadnerczy

Jakie są opcje leczenia gruczolaka przysadki mózgowej?

Wybór metody leczenia gruczolaka przysadki zależy od wielu czynników, takich jak wielkość guza, jego aktywność hormonalna oraz obecność objawów klinicznych. Oto dostępne opcje terapeutyczne:

Obserwacja

W przypadku małych, bezobjawowych gruczolaków lekarz może zdecydować się na regularne monitorowanie stanu zdrowia pacjenta bez wdrażania leczenia. Regularne badania kontrolne, takie jak rezonans magnetyczny i testy hormonalne, pozwalają ocenić, czy guz nie ulega powiększeniu ani nie powoduje nowych objawów.

Leczenie farmakologiczne

Farmakoterapia może być stosowana w celu normalizacji zaburzeń hormonalnych lub zmniejszenia rozmiarów guza. Jest szczególnie skuteczna w przypadku gruczolaków czynnych hormonalnie, takich jak guzy prolaktynowe, które często reagują na leczenie agonistami dopaminy.

Leczenie chirurgiczne

Przy większych guzach, które powodują objawy kliniczne, takich jak zaburzenia widzenia czy bóle głowy, konieczne może być ich operacyjne usunięcie. Zabieg ten zazwyczaj przeprowadza się metodą przezklinową (przez nos), która jest mniej inwazyjna niż tradycyjne operacje otwarte.

Radioterapia

Naświetlanie guza jest stosowane jako alternatywa lub uzupełnienie leczenia chirurgicznego, zwłaszcza gdy operacja jest niemożliwa, nieskuteczna lub gdy istnieją przeciwwskazania do innych metod leczenia.

Leczenie gruczolaka przysadki wymaga ścisłej współpracy między endokrynologiem a neurochirurgiem. Wspólnie opracowują oni indywidualną strategię terapeutyczną, dostosowaną do potrzeb pacjenta.

Rokowania gruczolaka przysadki mózgowej

Guzy przysadki w większości przypadków są łagodnymi zmianami, które charakteryzują się powolnym wzrostem. Jednak w niewielkim odsetku przypadków mogą być oporne na leczenie, co utrudnia ich skuteczną kontrolę.

Warto również zaznaczyć, że u około 30% pacjentów poddanych leczeniu operacyjnemu dochodzi do odrostu guza, co podkreśla potrzebę długoterminowej obserwacji oraz ewentualnego wdrożenia dodatkowych metod terapeutycznych.