Dyslalia co to?

Dyslalia to jedno z najczęstszych zaburzeń mowy, które dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. Choć problem ten jest powszechny, wiele osób nie zdaje sobie sprawy, czym dokładnie jest dyslalia, jak się objawia i jak można ją skutecznie leczyć. Czy Twoje dziecko ma trudności z wymawianiem poszczególnych głosek?

Jeśli Twoje dziecko lub Ty macie problem z błędnym wymawianiem poszczególnych głosek,
umów wizytę do naszego Logopedy w Centrum Medycznym BetaMed
☎ 32 420 29 00 .

Czym jest dyslalia?

Dyslalia to zaburzenie mowy polegające na nieprawidłowej realizacji fonemów, czyli błędnym wymawianiu poszczególnych głosek. Może objawiać się deformacją dźwięków mowy, ich substytucją (zastępowaniem innymi dźwiękami) lub pomijaniem pewnych struktur językowych. Termin pochodzi z greki, gdzie „dys” oznacza zaburzenie, a „lalia” mowę. Dyslalię można podzielić w zależności od ilości nieprawidłowo realizowanych głosek, stąd też możemy spotkać się z takimi pojęciami jak:

dyslalia jednoraka – wadliwa wymowa jednej głoski
dyslalia wieloraka – wadliwa wymowa więcej niż jednej głoski (dwóch i więcej)
dyslalia prosta – jedna z cech dystynktywnych głoski jest zaburzona (to są te cechy dystynktywne, które rozróżniamy przy konkretnym dźwięku, np. jeśli w wyrazie domek użyjemy bezdźwięczności, wyjdzie nam Tomek)
dyslalia złożona – więcej niż jedna cecha dystynktywna jest zmieniona

Dyslalia również obejmuje takie wady wymowy jak:

seplenienie (sygmatyzm)
reranie – nieprawidłowa wymowa głoski „r”
kappacyzm – nieprawidłowa wymowa głoski „k” i/lub „g”
lambdacyzm – nieprawidłowa wymowa głoski „l”
betacyzm – nieprawidłowa wymowa głosek „p” i/lub „b”
mowa bezdźwięczna, która polega na zastępowaniu głosek dźwięcznych, takich jak: „b, d, g, z, dź” – bezdźwięcznymi odpowiednikami, czyli „p, t, k, s, c”

Przyczyny dyslalii

wady wymowy związane z skróceniem wędzidełka języka
skrócone wędzidełko języka
nieprawidłowy przyczep, anomalia języka – np. częściowe lub całkowite przytwierdzenie języka do dna jamy ustnej
niska sprawność narządu artykulacyjnego
wada zgryzu
wady uzębienia – np. diastemy
nieprawidłowa budowa narządu słuchu lub niedosłuch
przerost migdałków podniebiennych
uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego
niepoprawne wzorce najbliższego otoczenia – np. rodzic-dziecko, używanie zdrobnień, zmiękczeń, zbyt szybkie tempo mowy, wada wymowy u najbliższej rodziny
rozszczep podniebienia lub wargi
makroglosja – stan, w którym język jest nieprawidłowo duży
przewlekłe choroby górnych dróg oddechowych
alergie
parafunkcje – np. zbyt długie stosowanie smoczka
zaburzenia czynności prymarnych – np. oddychanie, ssanie, gryzienie

Jakie są objawy dyslalii?

Objawy dyslalii u dzieci

- nieprawidłowa wymowa głosek – dziecko może zastępować jedne dźwięki innymi lub opuszczać głoski
- zniekształcenie dźwięków – niektóre głoski może dziecko wymawiać w sposób nieprawidłowy
- brak niektórych dźwięków w mowie – dziecko może omijać trudne do wymówienia głoski

trudność z wyraźnym mówieniem

problemy z nauką czytania i pisania

brak reakcji na poprawki – dziecko może nie słyszeć różnicy między swoją wymową a poprawnym dźwiękiem

Objawy dyslalii u dorosłych

utrwalone wady wymowy z dzieciństwa – jeśli dyslalia nie została odpowiednio skorygowana, to osoba dorosła może mieć nadal trudności z niektórymi dźwiękami mowy
nieprawidłowe ułożenie języka podczas mówienia – np. język wsunięty między zęby przy głoskach „s, z, c, dz”
brak płynności i wyraźności w mowie – może to powodować trudności w kontaktach społecznych i zawodowych
niska pewność siebie w sytuacjach wymagających mówienia – np. unikanie publicznych wystąpień czy rozmów telefonicznych
trudności w nauce języków obcych – niektóre dźwięki mogą być trudne do opanowania z powodu problemów z artykulacją

Diagnoza dyslalii – jak rozpoznać to zaburzenie mowy?

Diagnoza rozpoczyna się od wizyty u logopedy, który przeprowadza szczegółową ocenę artykulacyjną. Pierwszym krokiem jest wywiad z pacjentem lub jego rodzicami, który pozwala określić, kiedy pojawiły się trudności z mową i jakie są ich przyczyny. Następnie specjalista sprawdza sposób wymawiania głosek, analizuje funkcjonowanie narządów mowy (języka, warg, podniebienia) i ocenia, czy wada wymowy wynika z problemów artykulacyjnych, słuchowych czy anatomicznych.

Jeśli logopeda podejrzewa, że zaburzenie mowy jest spowodowane wadami anatomicznymi, np. krótkim wędzidełkiem języka, nieprawidłowym zgryzem lub przerostem trzeciego migdałka, może skierować pacjenta do laryngologa, ortodonty lub audiologa w celu dalszych badań. W niektórych przypadkach konieczne jest także sprawdzenie, czy nie występuje niedosłuch lub inne upośledzenie narządu słuchu, które może wpływać na prawidłową artykulację.

Leczenie dyslalii u dzieci:

wczesna interwencja: terapia logopedyczna powinna zaczynać się już od 2. roku życia, gdy występują pierwsze objawy zaburzeń artykulacyjnych; wczesna diagnoza i terapia logopedyczna mogą zapobiec utrwaleniu się wad wymowy i pomogą dziecku opanować prawidłową realizację fonemów, a tym samym rozwój językowy
ćwiczenia logopedyczne: logopeda stosuje ćwiczenia artykulacyjne, które pomagają dziecku wymawiać trudne głoski, np. „r”, „ż”, „sz”; dodatkowo stosowane są ćwiczenia oddechowe, fonacyjne oraz słuchowe, które wspierają kontrolę nad narządem mowy i słuchem fonologicznym
współpraca z rodzicami: rodzice są ważnymi partnerami w terapii – regularne ćwiczenia w domu pomagają utrwalić efekty spotkań z logopedą; logopeda zaleca proste zadania do wykonania w domu, takie jak powtarzanie wyrazów czy tworzenie rymowanek

Leczenie dyslalii u dorosłych:

praca nad wymową: logopeda koncentruje się na poprawnej realizacji dźwięków mowy i zapobieganiu nawykom w postaci niewłaściwych wzorców wymowy; terapia ma na celu trwałe opanowanie właściwej artykulacji, dzięki czemu dorosły pacjent może odzyskać pewność siebie w mówieniu.
terapia logopedyczna: terapia u dorosłych trwa często dłużej niż u dzieci, ponieważ wymaga bardziej zaawansowanej pracy nad nawykami językowymi; ważnym elementem terapii jest także usuwanie deformacji artykulacyjnych, takich jak międzyzębowe seplenienie czy zastępowanie głoskami niewłaściwych dźwięków; współpraca z logopedą pozwala na trwałą poprawę wymowy

Ciekawostki o dyslalii

Dyslalia jest klasyfikowana według różnych norm, takich jak normy ilościowe, jakościowe, stopień nasilenia objawów, normy etiologiczne oraz dodatkowe. Dzięki nim możliwe jest dokładne określenie rodzaju zaburzeń w wymowie konkretnych głosek.

W literaturze specjalistycznej dyslalia bywa określana jako:

zaburzenia fonologiczne
zaburzenia tworzenia dźwięków mowy
specyficzne zaburzenia artykulacji
rozwojowe zaburzenia brzmienia mowy (obejmujące wady artykulacji)