Jak objawia się choroba wrzodowa?

Choroba wrzodowa dotyka aż 5–10% Polaków, a mimo to wciąż pozostaje tematem, o którym mówi się niewiele. Czy wiesz, że najczęściej odpowiada za nią bakteria, a ból żołądka może być objawem zapalenia lub wrzodu? W tym poradniku dowiesz się, jakie są objawy choroby wrzodowej oraz jak można ją zdiagnozować i leczyć.

Jeśli pojawiają się u Ciebie lub Twoich bliskich problemy gastrologiczne,
umów wizytę do naszego Gastrologa w Centrum Medycznym BetaMed
☎ 32 420 29 00 .

Co to jest choroba wrzodowa?

Choroba wrzodowa to stan, w którym w żołądku lub dwunastnicy (pierwszym odcinku jelita cienkiego) pojawiają się wrzody trawienne – czyli ubytki w błonie śluzowej, sięgające głębiej niż jej powierzchnia. Wrzody można porównać do kraterów – są głębsze i poważniejsze niż np. nadżerki, ponieważ mogą dochodzić do warstwy mięśniowej i powodować stan zapalny, a nawet martwicę tkanek.

Gdzie mogą pojawić się wrzody?

Najczęściej występują w żołądku – szczególnie w jego dolnej części, zwanej odźwiernikiem, oraz w dwunastnicy – zwłaszcza w jej początkowym odcinku, tzw. opuszce dwunastnicy. Rzadziej pojawiają się w dolnej części przełyku lub w dalszych odcinkach dwunastnicy.

Przyczyny i czynniki ryzyka choroby wrzodowej

Jakie są główne przyczyny wrzodów żołądka i dwunastnicy?

bakteria Helicobacter pylori – najczęstszy winowajca; uszkadza błonę śluzową żołądka i dwunastnicy, powodując stan zapalny i wrzody
leki przeciwbólowe z grupy NLPZ (np. ibuprofen, aspiryna) – osłabiają naturalną ochronę żołądka, szczególnie przy długim stosowaniu

Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania

palenie papierosów – spowalnia gojenie, pogarsza ukrwienie śluzówki, nasila działanie H. pylori
czynniki genetyczne – osoby z grupą krwi 0, predyspozycje HLA, mają wyższe ryzyko
stres psychiczny – przyczynia się do gorszego ukrwienia śluzówki, co zwiększa wrażliwość na uszkodzenia
spożywanie napojów alkoholowych – uszkadza błonę śluzową i wspomaga rozwój wrzodów, szczególnie przy aktywnej infekcji
źle dobrana dieta – ostre przyprawy, kawa i napoje gazowane nie powodują wrzodów, ale mogą nasilać objawy i utrudniać gojenie

Rzadsze przyczyny choroby wrzodowej

infekcje wirusowe – CMV, HSV, rzadko Helicobacter heilmannii
choroby ogólnoustrojowe – choroba Leśniowskiego-Crohna, zespół Zollingera-Ellisona, sarkoidoza, guzy (po chemioterapii, radioterapii)
wrzody idiopatyczne – przypuszcza się, że to efekt zaburzeń równowagi ochronnej śluzówki – mówi się wtedy o wrzodach „idiopatycznych”

Jakie są typowe objawy choroby wrzodowej?

Najczęstszym objawem wrzodów żołądka i dwunastnicy jest ból w nadbrzuszu. Przy wrzodach żołądka i dwunastnicy ten ból charakteryzuje się całkiem inaczej:

wrzód żołądka: ból pojawia się zwykle 30-60 minut po posiłku, często w środku brzucha – piekący lub tępy
wrzód dwunastnicy: tzw. „ból głodowy” – intensyfikowany na czczo, nad ranem lub w nocy, ustępuje dopiero po jedzeniu

Objawy trawienne

nudności
wymioty
uczucie pełności
wzdęcia po jedzeniu
odbijanie i zgaga
brak apetytu
spadek masy ciała
zmiany w jelitach – zaparcia i biegunki

Nietypowe i ciężkie objawy

ból promieniujący do pleców, klatki piersiowej, prawego nadbrzusza – gdy wrzód jest głęboki
gorzkie lub kwaśne odbijanie, niesmak w ustach
bezobjawowy przebieg – nawet połowa osób może nie mieć typowych symptomów

Objawy alarmowe

wymioty fusowate (krwawe) lub czarne stolce (smoliste)
nagły, silny ból brzucha, twardy brzuch, nudności bez wymiotów, zawroty głowy, omdlenia – mogą oznaczać krwotok, perforację lub wstrząs

Jak wygląda diagnostyka choroby wrzodowej?

badanie endoskopowe – gastroskopia: najważniejsze badanie, przy chorobie wrzodowej – kamera wprowadzonej rurki pokazuje wnętrze żołądka i dwunastnicy – pozwala ono pobrać wycinki do badania
test ureazowy: wycinek śluzówki w podłożu z mocznikiem – jego zmiana koloru oznacza obecność H. pylori
badanie histopatologiczne: ocenia mikroskopowe wycinki choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy
test oddechowy: wypicie roztworu z mocznikiem znakowanym izotopem; dokonywany jest pomiar w wydychanym powietrzu – bardzo dokładnie i bezboleśnie
test z kału (antygen H. pylori w kale): nieinwazyjny, skuteczny, dobry do diagnozy i kontroli leczenia
badanie z krwi (przeciwciała): wykrywa kontakt z bakterią, ale nie pokazuje czy infekcja jest aktywna

Kiedy udać się do lekarza?

W przypadku choroby wrzodowej do lekarza warto zgłosić się, gdy pojawiają się uporczywe bóle brzucha, nudności, wymioty, zgaga, brak apetytu, niewyjaśniona utrata masy ciała lub objawy anemii. Natychmiastowej pomocy wymagają krwiste lub fusowate wymioty, czarne smoliste stolce, nagły silny ból brzucha z twardym brzuchem i gorączką – wtedy należy jechać na SOR lub wezwać pogotowie. W pozostałych przypadkach pierwszym krokiem jest lekarz POZ (internista), który w razie potrzeby skieruje do gastrologa.

Leczenie choroby wrzodowej

Leczenie wrzodów żołądka i dwunastnicy opiera się na kilku kluczowych elementach, które pomagają złagodzić objawy, wspomóc gojenie błony śluzowej i zapobiec nawrotom choroby.

Leczenie farmakologiczne

inhibitory pompy protonowej (IPP): zmniejszają wydzielanie kwasu i wspomagają gojenie wrzodów
leki osłaniające błonę śluzową: tworzą warstwę ochronną na wrzodzie
antybiotyki: stosowane w terapii eradykacyjnej przy zakażeniu Helicobacter pylori (zwykle 2 antybiotyki + IPP)
leki zobojętniające kwas: łagodzą objawy, neutralizując kwas żołądkowy

Leczenie operacyjne

W rzadkich przypadkach, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi efektów lub wystąpią powikłania (np. krwawienie, perforacja), konieczna może być interwencja chirurgiczna.

Aby leczenie było skuteczne, pacjent musi unikać takich rzeczy jak:

niesteroidowe leki przeciwzapalne
alkohol i palenie papierosów
nadmiernego stresu

Pamiętaj, że leczenie choroby wrzodowej powinno być prowadzone pod nadzorem lekarza. Nie stosuj leków na własną rękę i zawsze konsultuj się ze specjalistą przed rozpoczęciem terapii.

Możliwe powikłania po chorobie wrzodowej

Jeśli jest ona nieleczona, to może ona prowadzić do takich powikłań choroby wrzodowej, jak:

krwawienie z wrzodu – może objawiać się wymiotami z krwią lub czarnymi, smolistymi stolcami – jest to stan wymagający pilnej pomocy lekarskiej
perforacja wrzodu – czyli przebicie ściany żołądka lub dwunastnicy; powoduje silny, nagły ból brzucha i grozi zakażeniem jamy brzusznej (zapalenie otrzewnej)
zwężenie odźwiernika lub dwunastnicy – wrzód może powodować obrzęk i bliznowacenie, co utrudnia przechodzenie pokarmu i prowadzi do wymiotów, uczucia pełności i utraty masy ciała
zwiększone ryzyko nowotworu żołądka – w rzadkich przypadkach przewlekłe wrzody żołądka mogą przekształcać się w zmiany nowotworowe

Jak wygląda profilaktyka? Czego należy unikać?

Aby zmniejszyć ryzyko choroby wrzodowej lub jej nawrotów, warto jeść często, ale w małych porcjach, wybierając potrawy gotowane, duszone lub pieczone bez tłuszczu. Unikaj ostrych przypraw, smażonych dań, alkoholu, mocnej kawy i napojów gazowanych, które drażnią żołądek i pobudzają wydzielanie kwasu.

Ważne jest też unikanie palenia papierosów i ograniczenie stresu, bo oba czynniki spowalniają gojenie i zwiększają ryzyko nawrotu. Ostrożnie stosuj leki przeciwbólowe z grupy NLPZ (np. ibuprofen, aspiryna) – najlepiej po konsultacji z lekarzem i z lekami osłonowymi.

Jeśli badania wykażą zakażenie bakterią Helicobacter pylori, trzeba przejść pełną terapię antybiotykową. Leczenie zakażenia to klucz do trwałego pozbycia się wrzodów i zapobiegania ich wrotom.