Co powoduje niewydolność serca?

Serce to nasza życiowa pompa. Gdy zaczyna słabnąć, ciało szybko to odczuwa — pojawia się duszność, zmęczenie, obrzęki. Niewydolność serca nie pojawia się nagle — ma swoje przyczyny. W tym poradniku pokażemy, co najczęściej prowadzi do tego, że serce „nie daje rady”.

Jeśli pojawią się u Ciebie lub Twoich bliskich problemy kardiologiczne,
umów wizytę do naszego Kardiologa w Centrum Medycznym BetaMed
☎ 32 420 29 00 .

Jak działa zdrowe serce?

Serce to pompa, która pracuje bez przerwy przez całe nasze ludzkie życie. Bije ono około 100 tysięcy razy dziennie, a dzięki niemu krew krąży po całym ciele i dostarcza każdej komórce tlen oraz składniki odżywcze.

Z czego jest zbudowane serce? Serce posiada cztery komory – dwa przedsionki (tzw. górne zbiorniki), które przyjmują krew i dwie komory (tzw. dolne pompy), które tłoczą ją dalej. Między nimi znajdują się zastawki, które są czymś w rodzaju drzwiczek jednokierunkowych – to one sprawiają, że krew płynie w dobrą stronę i się nie cofa.

Jak krew krąży po naszym ciele? Można to sobie wyobrazić jako podwójny obieg – prawa strona serca pompuje krew do płuc i pobiera tam krew, z kolei lewa strona serca pompuje „świeżą” i natlenioną krew do całego ciała.

Co to jest niewydolność serca?

Niewydolność serca to stan, w którym serce nie jest w stanie pompować wystarczającej ilości krwi, aby zaspokoić potrzeby całego organizmu. Można to bardzo prosto wytłumaczyć: serce pracuje, ale nie daje już rady tak dobrze, jak powinno.

Rodzaje niewydolności serca

Niewydolność serca może wyglądać różnie, w zależności od tego, która część serca słabnie i jak szybko choroba się rozwija.

Ze względu na stronę serca:

lewokomorowa – jest to najczęstszy typ tej choroby – serce nie pompuje dobrze krwi do ciała
prawokomorowa – krew gromadzi się w żyłach
obu-komorowa – obie strony serca są osłabione

Ze względu na czas trwania:

ostra niewydolność serca– pojawia się nagle, np. po zawale i wymaga natychmiastowej pomocy
przewlekła niewydolność serca – rozwija się powoli, objawy narastają z czasem

Ze względu na pracę serca:

skurczowa – serce słabo się kurczy, pompuje zbyt mało krwi
rozkurczowa – serce nie napełnia się dobrze krwią, mimo że kurczy się normalnie

Niewydolność serca – przyczyny

choroba wieńcowa i zawał serca – zwężone naczynia nie dostarczają sercu tlenu, część mięśnia może obumrzeć i traci siłę do pompowania
nadciśnienie tętnicze – gdy ciśnienie jest zbyt wysokie, serce musi pracować „pod większym obciążeniem”, przez co z czasem się przerasta i słabnie
wady zastawek serca – zastawki działają jak zawory; jeśli nie zamykają się dobrze, krew się cofa lub nie przepływa prawidłowo
kardiomiopatie – choroby samego mięśnia sercowego (np. po infekcji, genetyczne, po alkoholu lub chemioterapii)
zaburzenia rytmu serca (arytmie) – gdy serce bije zbyt szybko, za wolno lub nieregularnie, nie ma czasu dobrze pompować krwi
cukrzyca, choroby tarczycy, otyłość – wpływają na naczynia i metabolizm, przyspieszając uszkodzenie serca
infekcje i zapalenie mięśnia sercowego – wirusy lub bakterie mogą bezpośrednio osłabić serce

Jakie są czynniki ryzyka?

Niektóre zachowania nie powodują choroby od razu, ale „dokładają cegiełkę” do osłabienia serca:

nieleczone wysokie ciśnienie krwi
wysoki cholesterol i miażdżyca
palenie papierosów
brak aktywności fizycznej
nieprawidłowa dieta, zawierająca dużo soli, tłuszczu i cukru
nadużywanie alkoholu lub niektórych leków
przewlekły sen
bezsenność
wiek – im starsze serce, tym bardziej narażone na niewydolność serca
predyspozycje rodzinne

Jakie są objawy niewydolności mięśnia sercowego?

Typowe objawy dla niewydolności serca to:

duszność
zmęczenie i osłabienie
obrzęki nóg, kostek i stóp
przyrost masy ciała w krótkim czasie
kołatanie serca lub nieregularny rytm
brak apetytu lub nudności
kaszel i świszczący oddech

Rozpoznanie niewydolności serca

Rozpoznanie zaczyna się od wywiadu lekarskiego. Lekarz pyta o duszność, zmęczenie, obrzęki nóg, kołatanie serca oraz choroby w rodzinie lub współistniejące schorzenia, takie jak nadciśnienie czy cukrzyca.

Następnie wykonuje się badanie fizykalne – słuchanie serca i płuc, sprawdzanie obrzęków, pomiar ciśnienia i pulsu. To pozwala ocenić, czy serce działa prawidłowo i czy krew nie zalega w płucach lub nogach.

Do potwierdzenia diagnozy potrzebne są badania dodatkowe, takie jak ECHO serca (USG serca), EKG, RTG klatki piersiowej, testy krwi (np. BNP) oraz czasem testy wysiłkowe lub monitorowanie rytmu serca przez 24 godziny. Te badania pokazują budowę serca, jego kurczliwość, pracę zastawek i obecność przeciążenia.

Na końcu lekarz określa stopień niewydolności serca – najczęściej według skali NYHA, od I (brak objawów) do IV (objawy nawet w spoczynku). Dzięki temu można dobrać odpowiednie leczenie i kontrolować rozwój choroby.

Jak wygląda leczenie niewydolności serca?

Leczenie zachowawcze, czyli zmiana stylu życia i odpowiednio dobrane leki

Pacjent w swoim życiu musi zmienić dietę na taką, która ogranicza spożycie soli, tłuszczów i cukru. Konieczna jest regularna aktywność fizyczna w postaci spacerów, lekkich ćwiczeń, które są dostosowane do możliwości pacjenta. Kontrolowanie masy ciała, ograniczenie spożycia alkoholu i rzucenie palenia oraz monitorowanie ciśnienia i tętna – to nieodłączone wskazówki do tego by móc zawalczyć o swoje zdrowie w przypadku niewydolności serca. To proste metody, które wspomagają leczenie po tej chorobie.

Z kolei leki pomagają pacjentowi zmniejszyć obciążenie serca, poprawić jego pracę i zmniejszyć objawy. Najczęściej stosowane grupy leków to:

ACE inhibitory / ARB – obniżają ciśnienie i zmniejszają przeciążenie serca
beta-blokery – spowalniają tętno i poprawiają siłę skurczu serca
diuretyki (leki moczopędne) – usuwają nadmiar wody i zmniejszają obrzęki
leki przeciwzakrzepowe – jeśli istnieje ryzyko zakrzepów
leki poprawiające kurczliwość serca – w wybranych przypadkach

Leczenie zabiegowe i operacyjne

W cięższych przypadkach lub gdy przyczyna niewydolności serca jest konkretna to stosuje się:

stenty lub by-passy – jeśli problemem są zwężone naczynia
naprawa lub wymiana zastawek serca – gdy wada zastawkowa powoduje niewydolność
rozruszniki lub defibrylatory – gdy występują groźne zaburzenia rytmu serca
przeszczep serca – w bardzo zaawansowanych przypadkach, gdy inne metody zawodzą

Leczenie niewydolności serca to połączenie leków, zdrowego stylu życia i w razie potrzeby zabiegów. Celem jest zmniejszenie objawów, poprawa jakości życia i spowolnienie postępu choroby.